Jan Jaski

JAN JASKI (1916 – 2008)

HET EILAND WAS DE ENIGE PLEK WAAR HIJ ECHT THUIS WAS EN TOT RUST KWAM

Grootvader Thomas Jaski (1884), zijn broer Teunis(1882) en  zus Geertje (1886) zijn aan de Langestreek geboren, op het huidige nummer 134. Hun ouders waren Teunis Mellema Jaski (1849-1887) & Klaaske Faber (1858-1929). Zoals zoveel familieleden was ook Teunis Mellema  zeevarend,  tenslotte als gezagvoerder. Van 1866 tot 1887 was hij lid van “De Herkenning”, het eilander zeemanscollege. In het najaar van 1887 blijft hij met schip en bemanning weg. Zijn vrouw Klaaske is dan 28 jaar en blijft met drie heel jonge kinderen achter. Klaaske weet wat er van een zeemansvrouw verwacht wordt. Zij steekt de handen uit de mouwen, gaat de was doen voor het in 1887 geopende Badhuis- en Strandhotel en voorts naai – en herstelwerk. Haar oudste zoon Teunis gaat op 13- jarige leeftijd het zeegat uit. Thomas  volgt  zijn broer naar zee. Beide jongens wisselen varen en leren af en dragen  zo ook financieel bij aan het levensonderhoud van een vaderloos gezin. Ze  behalen hun eerste rang aan de zeevaartschool van Schiermonnikoog. Tenslotte varen ook zij als  gezagvoerder. Teunis bij de Rotterdamse rederij Van Uden en Thomas bij de eveneens te Rotterdam gevestigde Holland Amerika- Lijn.

Thomas maakt kennis met Janke van Borssum Waalkes. Ze is in 1890 geboren en afkomstig uit Leeuwarden en werkt als onderwijzeres aan de openbaar lagere school van Schiermonnikoog. In 1912 trouwen ze. Na hun huwelijk verhuist het jonge paar naar Rotterdam. Daar worden drie van hun vier kinderen geboren, te weten Thoma(sina)(1913), Jan (1916) en Teunis (1917). In 1918, Thoma moet dan voor het eerst naar school, besluiten Thomas & Janke  naar het eiland terug te keren. Eerst wonen ze  aan de Badweg, later  aan de Langestreek, om  de Oost. In 1922 wordt daar Anneke geboren,  hun vierde kind. Mede onder druk van de directie van de Holland – Amerika Lijn verhuist het gezin in 1926 opnieuw naar Rotterdam. Ze verlaten het eiland echter niet eerder dan dat  grootvader Thomas met de eilandeigenaar een erfpachtcontract voor twee percelen  aan de Noorderstreek heeft afgesloten. Aannemer Jan Melles Hooghart bouwt daarop voor 1.700 gulden hun  vakantiehuis “Lets”. In 1930 verhuist het gezin naar Den Haag. In 1933 gaan Thomas en Janke uit elkaar en gaat Thomas terug naar Rotterdam. Janke blijft met de kinderen in Den Haag wonen.

Jan wordt op 19 mei 1916 in Rotterdam geboren. Amper twee jaar verhuist hij met zijn ouders, zus en broertje naar Schiermonnikoog. Alle drie kinderen gaan naar de openbaar lagere school, aan de Nieuwestreek  In 1926, Jan is dan 10 jaar, gaat het gezin terug naar Rotterdam. Daar maakt Jan de lagere school af. In 1930 volgt opnieuw een verhuizing, nu naar Den Haag. Na drie of vier klassen HBS, verhuist Jan in 1934 naar Boskoop en studeert   daar Tropische Landbouw. Daarna moet hij anderhalf jaar zijn dienstplicht vervullen. Als ziekenverpleger brengt hij deze tijd door bij de Koninklijke Marine. Gezien zijn specialisatie tropische landbouw is het niet verwonderlijk dat Jan in 1937 naar Nederlands – Indië vertrekt. Hij komt aan op Sumatra en geeft daar leiding aan het personeel van een koffie en rubberplantage. Begin december 1941 overrompelen Japanse vliegtuigen Amerikaanse schepen op Pearl Harbour en neemt de dreiging van een invasie van Nederlands Indië toe. Uit voorzorg roept de Marine ook Jan onder de wapenen. Hij komt echter te laat in de betreffende marinehaven aan. Dat blijkt achteraf zijn redding te zijn. De kruiser De Ruyter waarop hij zich moest melden, gaat namelijk met vele andere oorlogsschepen in de Slag in de Javazee ten onder.

Jan brengt vervolgens drie lange jaren in een Japans gevangenkamp door. Hij overleeft deze jaren. Dankzij Schiermonnikoog, mijn familie, de eilanders en natuurlijk “Lets”  en dat hij dus terug moest,  zegt hij achteraf. Terug in Nederland, krijgt hij moeilijk meteen weer een baan. Het liefst was Jan naar Sumatra teruggegaan. Door de politieke spanningen was de situatie aldaar inmiddels voor westerlingen  in het algemeen en Hollanders in het bijzonder veel te gevaarlijk geworden. Jan kan hoofd van de Rotterdamse Plantsoenendienst worden. Hij ziet echter van dit aanbod af. Door het bombardement van Rotterdam kan voor huisvesting namelijk niet worden gezorgd en ook het dagelijks heen en weergereis vanuit Amersfoort is voor hem geen optie. Tenslotte begint Jan voor zichzelf en start een bedrijf in natuurlijke voedingsmiddelen. Eerst in Soest en later in Hilversum. In de strenge winter van 1946 ontmoet Jan tijdens het schaatsen Nelly Hinlopen en ze valt letterlijk als een blok voor hem op het ijs. Op 19 april 1947 heeft de trouwpartij plaats. Nelly is op 27 maart 1921 te Pematang Siantar, op Sumatra geboren. Ze is fysiotherapeute in Hilversum. Het jonge paar vindt het eerste jaar onderdak bij Jan zijn moeder Janke te Amersfoort. Daar wordt in het vroege voorjaar van 1948  Feije geboren. Direct na deze geboorte verhuist het gezin naar Hilversum. In 1949 wordt hier Imke Nella geboren en in 1951 volgt tenslotte Tom. Imke Nella  herstelt fysiek nooit helemaal goed van een ingrijpende hersenoperatie. De ziekte openbaart zich in 1983 opnieuw en nog datzelfde jaar overlijdt ze.

Zijn bedrijf rendeert niet. Blijkbaar is de tijd nog niet rijp voor de verkoop van Reformproducten. Jan blijft dan ook niet lang doormodderen, maar verkoopt zijn bedrijf en start vervolgens een onderneming in koffie -, thee -, en limonadeautomaten. Na een aarzelende start heeft Jan dit bedrijf gestaag uit kunnen breiden. Tot in 1986, Jan is dan 70 jaar, blijft hij in zijn eigen bedrijf voor koffieautomaten werken. In een familieberaad wordt besloten om het bedrijf te verkopen. Het bestaat nog steeds, in Barneveld.

Jan heeft daarna nog 22 jaar van zijn pensioen kunnen genieten. En dat heeft hij ook volop gedaan. Hij heeft veel gereisd van Noord Amerika tot Zuid Afrika en vrienden uit zijn school – en studietijd opgezocht. Vele, lange en mooie zomers bracht hij door op zijn geliefde eiland in zijn eigen Lets aan de Noorderstreek. Hij heeft zelfs nog zijn laatste zomer, die van 2007,  in de nieuwe Lets doorgebracht. De betrokkenheid op het eiland en bij al het wel en wee van zijn inwoners is onverminderd groot gebleven. Voor hem was het eiland de enige plek waar hij zich echt thuis voelde, thuis was, en werkelijk tot rust kon komen.  Voor zijn vrouw was Lets een verrukkelijke plek op een prachtig eiland waar ze zich, na een periode van hard werken, weer helemaal kon opladen. Ze was dan ook van mening dat dit huis voor altijd in de familie moest blijven. Na een kort ziekbed is zijn vrouw Nel op 12 juli 1999 op 78- jarige leeftijd  te Hilversum overleden.

Nadat zijn kinderen nog allemaal van hem afscheid hebben kunnen is Jan, na een lang en bewogen leven,  op 11 maart 2008 te  Hilversum rustig heengegaan. Jan werd bijna 92 jaar. Na een afscheidsdienst in de Got Tjark op 17 maart is Jan aan de zuidzijde van dit kerkgebouw begraven. Hij ligt dichtbij zijn vader Thomas die op 5 april 1965 op Schiermonnikoog overleed en op dit kerkhof op 8 april van dat jaar zijn laatste rustplaats vond.

Bron: Almanak van een eiland 2008