Charlotte Frederika Elles

Charlotte Frederika Elles (1929-2020)

Een vrouw van weinig woorden, verknocht aan haar moeder
 
Familieachtergrond Grootvader Melle Elles wordt op 29 oktober 1871 op Schiermonnikoog geboren. Hij is afkomstig uit een zeemansgeslacht. Na de lagere school (aan de Nieuwestreek) vaart hij twee jaar aan boord van een schip van zijn vader of een ander familielid. In de jaren 1886-1891 volgt hij cursussen aan de eilander zeevaartschool.
Vervolgens volbrengt hij zijn voorgeschreven vaartijden en slaagt voor zijn tweede en eerste rang in 1897. Hij vaart in dienst van een Rotterdamse scheepvaartmaatschappij en op 17 oktober 1899 laat hij zich inschrijven in de gemeente Rotterdam. Enkele maanden later, op 21 februari 1900, trouwt hij met de eveneens op het eiland, op 4 oktober 1868 geboren Charlotte Frederika Wiersma, ook afkomstig uit een zeemansgeslacht.
Melle en Charlotte wonen in Rotterdam eerst in de Prins Alexanderstraat, vervolgens in de Heemraadstraat. Ze krijgen twee kinderen: Gerrit, die komt op 18 november 1900, en Margaretha, geboren op 28 oktober 1903.
Niet duidelijk is wat Gerrit doet in de vier jaar na de lagere school. Wellicht heeft hij praktijkervaring opgedaan bij zijn vader aan boord. Op 6 oktober 1917 laat hij zich uitschrijven uit de gemeente Rotterdam; hij vertrekt naar het eiland en bezoekt daar de zeevaartschool. Tijdens deze periode verblijft hij bij zijn grootmoeder van moederskant. Op 26 juli 1919 vertrekt Gerrit opnieuw naar Rotterdam.
Op 31 mei 1920 verhuizen Melle, zijn vrouw en hun beide kinderen terug naar het eiland. Ze wonen aan de Middenstreek noordzijde (hoek Koosjepaid). Gerrit behaalt zijn derde rang in 1921 en zijn tweede in 1924. Als tweede stuurman trouwt hij op het eiland op 8 januari 1927 met Aaltje Visser. Ze is geboren op 28 maart 1903; haar ouders zijn lichtwachter Jan Visser (1872-1943) en Martha Bakker (1873-1951). Tijdens het cursusjaar 1927-1928 bezoekt Gerrit opnieuw de eilander zeevaartschool en behaalt zijn eerste rang.

Geboren op het eiland, opgegroeid in Haarlem
Gerrit en Aaltje krijgen twee dochters, Martha op 8 juni 1928 en Charlotte Frederika op 13 augustus 1929. In de dagelijkse omgang wordt ze Lotta genoemd. Inmiddels is Gerrit in dienst gekomen van de in Amsterdam gevestigde KNSM, met als gevolg dat op 1 april 1931 een verhuizing van het eiland naar deze havenstad plaats heeft.
Ze komen er op een bovenwoning te wonen. Op 26 november 1934 volgt opnieuw een verhuizing, nu naar Haarlem, naar een benedenwoning met tuin. Dat gebeurt op advies van oom Foppe Visser, die met zijn vrouw in dezelfde straat woont. Oom en tante hebben geen kinderen en ondernemen geregeld uitstapjes op een tandem met de beide zusjes, Martha en Lotta. In Haarlem gaan beide dochters naar de lagere school. Lotta gaat na de lagere school naar de nijverheidsschool en volgt de opleiding tot kinderverzorgster en de opleiding voor pedicure. Korte tijd werkt ze als kinderzorgster in een tehuis.

Lotta kiest voor haar moeder, thuis
Maar verknocht als ze is aan haar moeder, kiest ze ervoor om voortaan haar moeder thuis in het huishouden te helpen en haar bij het ouder worden te verzorgen. Vanaf 1939 vaart Gerrit tijdens de oorlogsjaren buitengaats . Hij komt pas terug in augustus 1945. Na zijn pensionnering blijven Gerrit, Aaltje en dochter Lotta in Haarlem wonen.
Op 10 juni 1983 overlijdt Gerrit op 83-jarige leeftijd te Haarlem en wordt aldaar begraven.

Terug met haar moeder naar het eiland
Lotta wil niet naar het eiland terug, maar besluit toch met moeder Aaltje mee te gaan naar Schiermonnikoog. Eerst wonen ze in de Burgemeester Van den Bergstraat; later krijgen ze een seniorenwoning aan de Willemshof toegewezen. Intussen is Lotta aan het eiland gehecht geraakt, waar immers nog familieleden wonen, en wil ze niet meer naar elders verkassen. Wanneer haar moeder op 8 juli 2000 op 97-jarige leeftijd overlijdt, blijft ze dan ook aan de Willemshof wonen.

Ze beperkt haar contacten tot een klein kringetje vertrouwelingen
Lotta komt over als een tamelijk gesloten vrouw. Ze is iemand van weinig woorden. Haar contacten met anderen beperken zich tot een klein kringetje, merendeels familieleden, mensen die ze vertrouwt en die haar zo nodig helpen met allerhande klusjes. Op aangeboden hulp, vanuit goede bedoelingen, kan Lotta wisselend reageren. Wanneer ze iets niet wil, verandert dit zelden.
Vele jaren is de dinsdagmorgen voor haar een hoogtepunt in de week. Ze trekt dan samen met Nettie Klontje, als het ware als de Emmaüsgangers, door de Middenstreek naar de pastorie om, aan de hand van Bijbelteksten, elkaar te ontmoeten. Zo vervolgt ze haar weg door het leven. Soms bevangen door sombere gedachten scharrelt ze toch met enige blijmoedigheid door de tijd.

Opname in verpleeghuis, haar zuster als mantelzorger
Met het stijgen van de jaren raken geleidelijk aan haar woorden en gedachten minder goed op elkaar afgestemd. Verzwakt wordt ze in 2018 per helikoper in het Medisch Centrum Leeuwarden opgenomen. Zelfstandig wonen is niet meer mogelijk. Lotta verhuist naar verpleeghuis Lindestede te Wolvega, omdat haar zuster Martha vlakbij in Oldeberkoop woont. Haar zuster, een jaar ouder, bezoekt haar twee keer per week, doet de was en zorgt dat ze er netjes blijft uitzien. Zeer belangrijk vindt Lotta dat. Ook haar neef Tom Klontje komt vrijwel wekelijks naar Wolvega. Bovendien hebben de beide zussen iedere zondagavond lange gesprekken met elkaar. Gaandeweg worden deze gesprekken echter almaar korter. Bovendien is door Covid-19 regelmatig bezoek enkele maanden niet mogelijk.
Op 8 mei 2020 overlijdt Lotta. Na een herdenkingsdienst in de Got Tjark heeft op 12 mei de begrafenis plaats op het eilander kerkhof.

Met dank aan haar zuster Martha Magré -Elles, Elly van Elp, Tom Klontje en Marten Kok voor informatie en /of foto’s. Bovendien dank aan Nico van Rijswijk voor het inzien van zijn herdenkingstoespraak op 12 mei 2020.